Klooster Nazareth van de Zusters Franciscanessen

De congregatie Zusters Franciscanessen is niet weg te denken uit Oirschot. In de twee eeuwen dat de zusters er in het Klooster Nazareth wonen, hebben ze een grote invloed gehad op zorg en onderwijs.

Geschiedenis van het klooster

In 1801 wordt een huis in de Koestraat met het pand ernaast door de zusters aangekocht. Eén van de huizen wordt als klooster ingericht. Dit is het begin van klooster Nazareth in Oirschot. Er wordt tevens een kloosterkapel gebouwd.
Het kloosterleven in Oirschot was sterk ingesteld op de opvoeding en het onderwijs voor meisjes. Het was een totaal en rijk geschakeerd vormingsprogramma: beginnend bij onderricht van meisjes van de armenschool en de zondagsschool. Later, vanaf 1846 ook aan meisjes uit de gegoede stand. De zusters verzorgden naaionderricht en in de decennia daarna kleuter- en basisonderwijs, voortgezet onderwijs en de kweekschool. Nieuwe zusters konden zich weer openlijk aansluiten; in 1817 doen de eerste novicen intrede in het klooster. 
Het klooster wordt voortdurend uitgebreid, kleine panden worden gesloopt om plaats te maken voor uitbreiding van het klooster om de activiteiten op het gebied van onderwijs, en later de zorg voor ouderen en zieken, onder te brengen. 

Zorg en onderwijs

Van oorsprong was de orde contemplatief en verdiepten de zusters zich vooral in gebed. Aan het einde van de negentiende eeuw veranderde dat behoorlijk en gingen de zusters werken in de zorg en het onderwijs. 1830 werd op dringend verzoek van de geestelijken in Oirschot een lagere school voor arme meisjes gesticht in een van de in 1801 aangekochte huizen. Door een hevige storm wordt het huis volledig verwoest. Dank zij de inwoners van Oirschot staat er een jaar later weer een nieuw schoolgebouw.
In 1834 ligt er een bouwplan: voor de pensionaires – de leerlingen die intern zijn – wordt een huis gebouwd waarvoor enkele kleine huisjes worden gesloopt. Ook de kloostermuur wordt in die periode opgetrokken om het oorspronkelijk karakter van de contemplatieve kloosterorde tot uiting te brengen.

In 1848 zijn de zusters Franciscanessen de armen en zieken gaan verzorgen in het Sint-Jorisgasthuis. In 1869 stichtten de zusters van Oirschot een Normaalschool en in 1898 een kweekschool. 

Aan het begin van de twintigste eeuw paste het gebouw niet meer bij de omvang en activiteiten van de orde. De zusters kozen voor nieuwbouw en gaven architect Jan Stuyt de opdracht een nieuw groot kloostergebouw met kapel en scholen te ontwerpen. Deze architect had een bijzondere stijl en liet zich inspireren door de christelijke architectuur van het Midden-Oosten. Dat is in het huidige klooster Nazareth terug te zien.

Slotzusters

Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren de zusters voornamelijk slotzusters; religieuzen die  in een streng van de buitenwereld afgesloten deel van een klooster leven. De ramen van het klooster zijn vaak van een traliewerk voorzien en het gebouwen-complex is in het algemeen ommuurd. De kapel is zo ingericht dat slotzusters ruimtelijk en visueel van de andere gelovigen gescheiden zijn. De zusters Franciscanessen in Oirschot konden maar twee maal per jaar familiebezoek ontvangen en ook dan waren ze van het bezoek gescheiden door een talievenster. Toch hadden de zusters ook de wereldse activiteiten op het gebied van onderwijs en ouderenzorg. 

Veranderingen

In de zestiger jaren van de 20e eeuw vinden er veel veranderingen plaats in de rooms-katholieke kerk en in het klooster. Het slot werd opgeheven en door terugloop van de toetreding tot het kloosterleven en de vergrijzing van de kloosterbevolking, nemen steeds meer niet-religieuze organisaties de maatschappelijke taken van de zusters over. Delen van het oorspronkelijk complex – het klooster en de onderwijsgebouwen – worden herontwikkeld tot een zorgcomplex van Amaliazorg en het appartementencomplex Sandershof.

Cultuurhistorische waarde

Het klooster heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van geestelijke ontwikkeling, namelijk de bloei van orden en congregaties in de vroege twintigste eeuw. Het is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van het congregatieklooster annex internaat kort na 1900. De zogeheten kloosterkapel heeft het formaat van een volwaardige kerk en is gewijd aan Sint Antonius.